Het regelen van een nalatenschap is iets waar de meeste mensen niet zo veel ervaring mee hebben. Waar te beginnen en wat te doen?
In onderstaand schema vind je de stappen die bij de afwikkeling van een nalatenschap genomen worden.
Stap: | Wat: | Waar: | Hoe: | |
Stap 1 | Akte van overlijden | Via:
de gemeente sterfhuis of via: begrafenisondernemer |
Dit is het officiële bewijs dat iemand overleden is | Naar stap 2 |
Stap 2 | Verklaring van erfrecht Of Verklaring van executele |
Via:
notaris |
Soort legitimatiebewijs om namens de erfgenamen over bank/girotegoeden te kunnen beschikken. Bankrekeningen van de overledene op naam zetten van: “de erven van…….” |
Naar stap 3 |
Stap 3 | Inventariseren baten en schulden | Door:
Of degene die volmacht voor afwikkeling heeft gekregen van de andere erfgenamen Of door de erfgenamen tezamen. |
Boedelbeschrijving opstellen = overzicht maken van de waarde van de bezittingen en de schulden per overlijdensdatum. |
Naar stap 4a OF naar stap 4b |
Óf
Stap 4a |
Zuiver aanvaarden
nalatenschap |
Door:
Executeur Of Door: Degene die volmacht voor afwikkeling heeft gekregen van de erfgenamen Of Door: De erfgenamen tezamen. |
Beginnen met het doen van betalingen en innen van restituties. Abonnementen opzeggen. Huur opzeggen/huis in de verkoop doen etc. Vorderingen innen, restituties ontvangen. Bankrekeningen opheffen en alles naar één rekening overbrengen. Inboedel verdelen met toestemming alle erfgenamen. Kortom: Nalatenschap klaarmaken voor de verdeling van alles wat tegelde is gemaakt. |
Naar stap 5 |
Óf
Stap 4b |
Beneficiair aanvaarden | Via rechtbank sterfhuis, zelf doen, of via Erfenis Advies of notaris. |
Vereffening nalatenschap volgens regels van vereffening. | Naar stap 5 of 6 |
Stap 5 | Aangifte erfbelasting | Zelf doen of met hulp van Erfenis Advies, notaris of boekhouder | Binnen 8 maanden na overlijden | Naar stap 6 |
Stap 6 | Rekening en verantwoording | Door de executeur, of door: gemachtigde of door: langstlevende echtgenoot | Degene die tijdens de afwikkeling over de nalatenschap heeft kunnen beschikken en het beheer heeft gevoerd, moet een staat van ontvangsten en uitgaven aan de andere erfgenamen laten zien. |
Naar stap 7 |
Stap 7 | Verdeling | Zelf doen of met hulp van Erfenis Advies, of vast laten leggen door notaris. | Als alle schulden zijn betaald, en de aanslag erfbelasting betaald is, dan is de nalatenschap klaar om te worden verdeeld. De executeur ontvangt zijn executeursloon. Iedere erfgenaam ontvangt zijn/haar deel. Als langstlevende echtgenoot nog leeft, ontvangen de kinderen een vordering. Het is niet verplicht om deze vordering vast te leggen (zwart op wit), maar dat is wel aan te bevelen. Degene die de nalatenschap heeft afgewikkeld wordt gedechargeerd door de erfgenamen. |
Einde
Afwikkeling |
Toelichting op het schema “stappenplan afwikkeling van nalatenschap”.
Stap 1: Akte van overlijden
De begrafenisondernemer geeft aan de familie een akte van overlijden. Dat is het officiële bewijs dat er iemand overleden is. De gemeente van de woonplaats van overlijden stelt de akte van overlijden op.
Stap 2: Verklaring van erfrecht/executele
De familie of een door de familie aangewezen persoon bezoekt de notaris en vraagt een verklaring van erfrecht aan. Een verklaring van erfrecht is een notariële akte. Het wordt gebruikt door degene die de nalatenschap gaat afwikkelen. Hij/zij kan zich ten opzichte van banken, verzekeraars, makelaars etc. legitimeren dat hij/bevoegd is om het beheer over de nalatenschap te voeren.
De erfgenamen die zich niet actief met de afwikkeling willen bemoeien, geven een volmacht aan degene die heeft aangegeven de nalatenschap namens de anderen af te wikkelen. De notaris zorgt er voor dat de anderen een “boedelvolmacht” ontvangen. Hij gaat na of er een testament was gemaakt (via Centraal Testamentenregister) en hij gaat na wie de erfgenamen zijn (onderzoek bij de burgerlijke stand naar huwelijk en kinderen). Nadat alle boedelvolmachten van de kinderen binnen zijn, zal de notaris aan de “boedelgevolmachtigde” (= degene die namens de anderen zal gaan afwikkelen), de verklaring van erfrecht afgeven.
Als er een executeur in het testament staat, dan zal er een verklaring van executele worden afgegeven.
In de tussentijd zal executeur of degene die zich heeft aangeboden om namens de anderen af te wikkelen (de boedelgevolmachtigde) moeten uitzoeken waar de nalatenschap uit bestaat. Welke vermogensbestanddelen zijn er? (huis, auto, inboedel, banktegoeden, levensverzekering versus belastingschulden, begrafeniskosten, huishoudelijke schulden, andere schulden).
Er moet een boedelbeschrijving worden opgesteld, zodat iedereen weet waar hij/zij aan toe is.
Stap 3: Inventariseren baten en schulden (boedelbeschrijving)
In de eerste drie maanden na overlijden moet er worden uitgezocht waar de nalatenschap uit bestaat. Tijdens deze periode hebben de erfgenamen het zogenaamde recht van beraad. Schuldeisers worden even op “time-out” gezet, zodat de boedelgevolmachtigde of de executeur kan inventariseren welke baten en welke schulden er in de nalatenschap zitten (zie stap 2).
De boedelgevolmachtigde of de executeur stelt een (voorlopige) boedelbeschrijving per overlijdensdatum op en laat aan alle erfgenamen zien wat zij ongeveer kunnen verwachten. Nu weten de erfgenamen of het veilig is om de nalatenschap zuiver te aanvaarden.
Stap 4a: Zuivere aanvaarding
Als er zuiver aanvaard is, kan de boedelgevolmachtigde of de executeur nu aan de slag gaan met het zorgen dat er naar een verdeling toegewerkt wordt. Abonnementen en lidmaatschappen worden opgezegd. Er worden restituties gevraagd. De schulden worden betaald. De overtollige bankrekeningen worden opgegeven en de bedragen worden overgeboekt naar de “ervenrekening”
De inboedel kan bij wijze van “partiële verdeling door de erfgenamen worden verdeeld).
Bij een overledene die alleenstaand was, kunnen de inboedelgoederen worden verdeeld tussen de erfgenamen. Hier moeten altijd alle erfgenamen toestemming voor geven, want anders is de verdeling niet geldig.
De huur kan worden opgezegd. Als het een eigen huis betreft, dan moeten de erfgenamen het er over eens zijn of het huis verkocht mag worden (voor welke prijs) of dat één van de erfgenamen het huis toegedeeld wil krijgen tegen betaling aan de anderen (verrekening met zijn erfdeel volgt dan).
Bij de eerst stervende van een echtpaar, blijft de langstlevende normaal gesproken in het huis wonen. Soms denken de langstlevende en de kinderen dat er dan helemaal niets meer gedaan hoeft te worden, maar het is juist heel belangrijk dat wordt vastgesteld hoe groot de vorderingen zijn, die de kinderen op de langstlevende krijgen! De langstlevende moet ook aan de kinderen een boedelbeschrijving laten zien.
Stap 4b: Beneficiaire Aanvaarding
Als er beneficiair aanvaard wordt, mag er nog niet met verdelen worden begonnen. Alleen de uiterst noodzakelijke dingen mogen gedaan worden. Eerst wordt een volmacht beneficiaire aanvaarding bij de rechtbank (sterfhuis) ingediend. Daarna geeft de rechter een beschikking af waaruit blijkt dat de nalatenschap beneficiair aanvaard is. Na beneficiaire aanvaarding moet de nalatenschap in principe worden “vereffend volgens de wet”.
Deze wettelijke vereffening komt er op neer dat de bezittingen te gelde moeten worden gemaakt en dat met de opbrengst de schuldeisers zoveel mogelijk voldaan moeten worden. Pas als duidelijk is dat de schuldeisers zijn voldaan, komt een eventueel positief saldo toe aan de erfgenamen.
Stap 5: Aangifte erfbelasting
Binnen 8 maanden na overlijden moet de aangifte erfbelasting worden gedaan (tenzij er uitstel is aangevraagd). De aangifte erfbelasting is eigenlijk ook een boedelbeschrijving. In de aangifte wordt een opsomming gemaakt van de waarde van de baten per overlijdensdatum en de schulden per overlijdensdatum.
De begrafeniskosten mogen nog worden afgetrokken (als schuld).
Jammer genoeg mogen in de aangifte erfbelasting de volgende kosten NIET bij de schulden worden vermeld:
- De kosten van de notaris voor het afgeven van de Verklaring van erfrecht/boedelbehandeling;
- De kosten en het loon van de executeur of de vereffening (bij beneficiaire aanvaarding);
- De kosten van taxatie/kosten makelaar bij verkoop van inboedel of huis.
Stap 6: Rekening en verantwoording
De boedelgevolmachtigde of de executeur legt rekening en verantwoording af aan alle erfgenamen. Hij laat zien wat er door hem is betaald/uitgegeven en wat er door hem is ontvangen. Dit kan hij doen door alle betalingen en ontvangsten in Excel te zetten, waarbij het eindsaldo moet kloppen met het bedrag dat er verdeeld moet gaan worden. De erfgenamen hebben altijd het recht om aan de hand van de bankafschriften te controleren of de rekening en verantwoording klopt.
Stap 7: Verdeling
De aanslag erfbelasting en de uitkering van eventuele legaten zijn meestal de laatste schulden die betaald moeten worden. Daarna is de nalatenschap “rijp” voor de uiteindelijke verdeling tussen de erfgenamen. Natuurlijk mag er ook voordien aan de erfgenamen al een voorschot worden uitgekeerd. Dat is een partiële verdeling, waarbij ook de toestemming van ALLE erfgenamen nodig is.
De verdeling is de laatste stap. De erfgenamen krijgen waar hij/zij recht op hebben.
De executeur heeft zijn loon ontvangen en hij wordt door de erfgenamen gedechargeerd voor het gevoerde beheer.
Wordt er een huis toebedeeld, dan is een notariële akte verplicht. Is er geen onroerende zaak (meer) in de nalatenschap, dan kan er ook “onderhands” worden verdeeld. Een notariële akte is dan niet persé nodig. Erfenis Advies kan een onderhandse akte van verdeling voor je opstellen.
Voor een verdeling is altijd de goedkeuring en medewerking van ALLE erfgenamen nodig. Werkt er één erfgenaam niet mee, dan moet de verdeling via de rechter worden geëffectueerd.
Vereffenen of afwikkelen van de nalatenschap?
Het stappenplan dat hierboven uitéén is gezet, gaat over de gewone afwikkeling van een nalatenschap. Alleen als stap 4b van toepassing is (beneficiaire aanvaarding), dan spreekt men van “vereffening van de nalatenschap”.
Vereffening nalatenschap
Als we over vereffening van nalatenschap spreken, dan is dit een bijzondere situatie ten opzichte van de gewone afwikkeling van een nalatenschap.
Dus: In normale gevallen wordt de nalatenschap “afgewikkeld” en in bijzondere gevallen wordt de nalatenschap “vereffend”.
In de praktijk worden de termen nog wel eens door elkaar gehaald, maar in feite mag er alleen van vereffening van de nalatenschap worden gesproken in de volgende gevallen:
- Na beneficiaire aanvaarding van de nalatenschap;
- Wanneer er geen erfgenamen zijn;
- Wanneer het niet bekend is of er erfgenamen zijn;
- Wanneer de nalatenschap niet door een executeur wordt beheerd en de erfgenamen die bekend zijn de nalatenschap onbeheerd laten.
Bij Beneficiaire Aanvaarding moet de nalatenschap dus in principe worden “vereffend volgens de wet”. In het kort komt dit erop neer dat de bezittingen te gelde moeten worden gemaakt, zodat met de opbrengst zoveel mogelijk schulden kunnen worden voldaan. Pas als duidelijk is dat alle schulden voldaan zijn, mag een eventueel resterend positief saldo aan de erfgenamen worden uitgekeerd.
Bij de vereffening vindt er controle plaats door de kantonrechter. De vereffenaar zal steeds inlichtingen moeten geven aan de kantonrechter. De vereffenaar kan alleen over de goederen van de nalatenschap beschikken als de kantonrechter machtiging heeft verleend. De vereffenaar moet beginnen met het opstellen van een boedelbeschrijving. De boedelbeschrijving wordt ter inzage gelegd bij de griffie van de rechtbank.
Vervolgens moet er een lijst komen met alle schuldeisers en met alle vorderingen die de schuldeisers op de nalatenschap hebben. De schuldeisers moeten worden opgeroepen.
Daarna worden de goederen van de nalatenschap door de vereffenaar te gelde gemaakt, zodat de schuldeisers van de nalatenschap kunnen worden betaald. Er wordt een “uitdelingslijst” opgesteld. De vereffenaar moet rekening en verantwoording afleggen bij de kantonrechter. Als de uitdelingslijst “verbindend” is geworden (= nadat niemand meer in verzet is gekomen), is de vereffenaar verplicht om een ieder het hem/haar volgens de uitdelingslijst toekomende uit te keren.
Vereffening heeft dus heel wat voeten in aarde. Gelukkig komt deze uitgebreide vereffening in de praktijk niet zo vaak voor. Meestal is er na beneficiaire aanvaarding sprake van de lichte vereffening. De vereffenaar is dan nog wel verplicht om een boedelbeschrijving op te maken en per brief de bekende schuldeisers op te roepen. Als er voldoend saldo is, dan kunnen de erfgenamen nadat de schuldeisers zijn betaald de vereffening als voltooid beschouwen en mogen zij overgaan tot de “gewone” verdeling van de nalatenschap.
Beneficiaire aanvaarding komt in de praktijk vaak voor. Als er een minderjarig kind erft, dan is beneficiaire aanvaarding sowieso verplicht.
Na beneficiaire aanvaarding kan de nalatenschap dus niet “gewoon” afgewikkeld worden, maar moet er vereffend worden. Bij beneficiaire aanvaarding zijn alle erfgenamen tezamen in principe vereffenaars, tenzij de vereffeningsplicht is opgeheven (zie hieronder) of als de rechter een andere vereffenaar benoemt.
De vereffeningsplicht kan door de rechter worden opgeheven als er sprake is van een positieve nalatenschap. Dat wil zeggen dat de executeur die bij de rechter aantoont dat de nalatenschap uit méér baten dan schulden bestaat (de nalatenschap is positief: geen vereffeningsplicht).
Beneficiaire aanvaarding is verplicht als er een minderjarige tot de erfgenamen behoort. Wanneer de wettelijk vertegenwoordiger van de minderjarige bij de rechter kan aantonen dat de nalatenschap positief is, dan is er ook geen vereffeningsplicht meer en dan kan de nalatenschap “gewoon” worden afgewikkeld. Bij het einde van de afwikkeling is alleen nog wel toestemming van de kantonrechter nodig vóór dat men tot de verdeling over mag gaan.